@  HIZ KONTROL CİHAZLARI:
 

     Hız kontrol cihazıları  ( ac motor sürücü ya da frekans çevciriciler ) kendi başlarına enerji tasarrufu sağlamazlar.
Fakat motorların sürdüğü bazı yüklerin enerji taleplerini azaltmada aracılık edebilirler. Bunlardan en çok bilineni '' merkezkaç fan ve pompalardır.'' Hemen hemen hız kontrol cihazları ile enerji tasarrufu anlatılan hatta sürücülerin anlatıldığı her sitede makalede kitapta bundan bahsedilir.

P: Güç          M: Moment        w: Rotorun açısal hızı 

olmak üzere;

P= M(w) x w  olduğu bilinir.          (1.1)

Fan ve pompalar için hız -moment eğrisi kareseldir. Matematiksel ifade ile yazarsak:

M(w)= k x w²                                         (1.2)

k: sabit değer

Bu formul şunu anlatmaktadır: Bir fanın hızını 2 katına çıkarırsanız, ihtiyaç duyulan moment 4 kat artar.

Formul 1.2'yi    1.1 de yerine koyarsak,

P= (k x  w²)  x w = k x w ³

Buradan çıkan sonuç nedir?

Bir santrifüj pompa veya fanı 1/4 devirde çalıştırdığınızda nominal devirde çalıştırdığınız  duruma göre 1/64 kat düşük güce ihtiyaç duyarsınız.

Burada enerji tasarrufunu sağlayan fanın kendisidir. Devri yarıya düşürmekle, talep edilen gücü dolayısıyla tüketilen enerjiyi 8 misli azaltırsınız.

Hız kontrol cihazı sadece motor devrini ayarlayarak bu işe yardımcı veya aracı olur.

Fan ve pompalar nominal devirde ve sürekli çalıştırılmak zorunda değillerse, motor sürücüler yardımıyla hız ayarı her zaman işe yarar ve enerji tasarrufu elde edersiniz.

Bir fanın tam devirde 1 saat çalıştırılıp 1 saat kapatılmasını göz önünde bulunduralım. 1 günde harcanan enerjileri karşılaştıralım.

Talep edilen yada tüketilen enerji: E

h: Çalışma saati

E= w x M x h

E= w x k x w²  x h

E = k x w ³ x 12

Bunun yerine hız kontrol cihazı kullanıp, yarım hızda  fanı 24 saat çalıştırırsak aynı işi yapmış oluruz. Bu durumda tüketilen enerjiye bakalım:
 
E2= w x M x h

E2= w/2 x k x (w/2)²  x h

E2= k x w ³ x (1/8 ) x 24

E2= k x w ³ x 3

Aralarındaki orana bakarsak:

E/E2 = ( k x w ³ x12 ) / ( k x w ³ x 3 )

E/E2 = 4 

Görülmektedir ki, aç / kapa yapmak yerine , hızı yarıya indirmek 3/4 enerji tasarrufu sağlar. Aynı işi 1/4 enerji ile yapmak mümkündür.

@  ENERJİ TASARRUF CİHAZLARI:

Enerji maliyetlerinin artması ve işletme maliyetlerinde ciddi pay sahibi olması, işletmecileri enerji tasarrufu hakkında daha fazla düşündürüyor. Enerji tasarrufu yaptığı iddia edilen bir takım kompak cihazda piyasada kol geziyor, pazarlanıyor,satılıyor,takılıyor.

Şu ana dek böyle bir cihaz icat edilmemiş olmakla birlikte, 'aç tavuk kendini darı ambarında görüp bu cihazlara yatırım yapıyor.

Bu tip kompak enerji tasarruf cihazı pazarlayan firmalar, cihazlar hakkında bilgi vermiyor, aydınlatma yükleri için kullanılabilir, motorlar için şimdilik uygun değil,geliştiriliyor vs. diyorlar.

Yapılan iş giriş gerilim seviyesinin bir miktar düşürülerek ,regüle edilmesidir. Aydınlatma ve ısıtma yüklerinde bir miktar harcanan enerji düşer fakat, aydınlatma ısıtma şiddeti de aynı oranda azalır. Bunu böyle bir cihaz kullanarak yapmak yerine daha az ısı veya ışık kaynağı da kullabiliriz.

Özetle bu tip cihazlara yatırım yapmamanızı öneriyoruz.  


 

@  AYDINLATMA VE TASARRUF

Malum , konutlarda enerji tasarrufunu ''tasarruflu ampuller'' kullanarak hallettik. Endüstriyel alanlarda da maalesef aydınlatma enerji tasarrufu anlamında ele alındığında, yine akla hemen tasarruflu ampuller kullanmak gelmektedir.

Sadece aydınlatmada değil enerji kullanılan her alanda, mutlaka enerji tasarrufu yapabiliriz diye bir kural yoktur. Gelişen teknik ve teknolojilerin bizim kullanım alanımızda işe yararlılığı ve gerekliliğine bakmak gerekir.

Bir alanda aydınlatma enerji tasarrufu sağlamanın yöntemi:

--- Armatür ve ampullerin sayısını azaltmak
--- Yüksek ömürlü ampuller kullanmak
--- Yüksek verimli ampuller kullanmak
--- Yüksek verimli armatürler kullanmak
--- Aydınlatma otomasyonu yapmak ve
--- Kullanım alanına,amacına uygun ampul,armatür,balast vs. seçmektir.

      Verimlilik hedeflenen alanda aşağıdaki konular ele alınmalıdır:

      Anahtarlama sıklığı nedir?
           Açık-kapalı-yarı kapalı alanlar var mı?
                 Kullanıcı beklentileri ve çalışma koşulları nedir?
                                        Tozlu,nemli,kirli ortam?
                                         Patlayıcı yanıcı maddeler?
                                         Kullanılan araç gereçler?
                                         Duvar tavan yükseklik ve renkleri?
                                        
            Ortamda ihtiyaç duyulan aydınlatma şiddeti, renk geri verimi vs belirlenir.
 
Verimlilik çalışması, aydınlatılacak ortamın ihtiyaçları doğrultusunda kullanılabilecek armatür ve ampuller belirlendikten sonra yapılır. Kullanılabilecek aydınlatma donanımının ilk yatırım ve geri dönüş zamanı hesaplanır, karşılaştırılır ve sonra uygulamaya geçilir.

           Özellikle yeni yatırımlarda ilk yatırım maliyeti göz önüne alınarak ucuz ürünlerin tercih edilmesi, orta ve uzun vadede önemli zararlara yol açabilmektedir. Artan enerji maliyetlerinden canı yanan kullanıcılar, başlangıçta yapmaları gereken yatırımı sonradan 2. kez yapmakta yada yüksek enerji kullanım bedeli ödemektedir.

            Yaptığımız uygulamalar göstermektedir ki; geniş açık kullanım alanlarında ve yüksek tavan uygulamalarında, mevcut armatür ve ampullerin değiştirilmesi ve otomasyon ile %30-40 oranında enerji tasarrufu sağlanmakta, ayrıca ortamın kullanım amacıyla tam örtüşen bir aydınlatma sağlanabilmektedir.

Baştada belirttiğimiz gibi çokca yapılan yanlış, aydınlatma verimliliği denilince akla doğrudan ampullerin değiştirilmesi düşüncesidir. Tasarruflu ampuller veya led ürünler kullanmak her zaman tasarruf sağlamadığı gibi aydınlatma gereksinimleri de karşılanamayabilmektedir.





@ YÜKSEK VERİMLİ CİHAZLAR KULLANMAK


Özellikle yeni yatırımlarda, elektrikli ve mekanik cihazların yüksek verimli seçilmesi çok büyük önem taşımaktadır. yatırımın geri dönüş zamanı göz önüne alınarak uygun gelen tüm alanlarda yüksek verimli cihazlar ve donanım kullanılmalıdır. Daha çarpıcı olması bakımından konuyu elektrik motorları ile örneklemekte yarar var:

Elektrik motorları 3 farklı verimlilik sınıfında üretilmektedirler.:

EFF3 : Düşük verimli
EFF2: Verimi artırılmış
EFF1: Yüksek verimli

Yeni IEC6034-30 standardına göre ise bunlar:

IE1: Standart verimli
IE2: Yüksek  verimli
IE3: Premium verimli

şeklinde tanımlanmıştır. yeni standartlarda :

EFF2----- IE1
EFF1----- IE2        ye karşılık gelmekte
EFF3 düşük verim standarttan çıkarılmaktadır.

Yeni Standart  0,75 kW --400 kW aralığındaki 2-4-6 kutuplu motorları kapsamaktadır.

Bu ön bilgilerden sonra konumuza dönersek;

30 kW bir motorumuzun olduğunu ve tam yükte 12 saat çalıştığını düşünelim.

Motorumuz  IE2 yüksek verimli seçilmişse verim %92

                      IE1 standart verimli seçilmişse verim %90,8   dir.

Her iki durumda 1 yıllık çalışmada tüketilen toplam enerji: Wh

IE2 için  Wh ıe2= 365 x 12 x (30 / 0,92) = 142 826 kWh

IE1 için  Wh ıe2= 365 x 12 x (30 / 0,90,8) = 144 713 kWh


Fark= 1887 kWh

215 W gücünde bir elektrikli ısıtıcıyı boştan yere bütün yıl günde 24 saat çalıştırmak gibi oluyor.

Bu değeri enerjinin kWh için ödediğiniz rakam ile çarparsanız ,yıllık enerji tasarrufunu elde edersiniz.

Yapacağınız şey, ilk yatırım maliyetinde standart ve yüksek  verimli motorlar için ödeyeceğiniz fiyat farkını bulmak ve bunu ödediğinizde, geri dönüşünün ne kadar zaman alacağını hesaplamaktır.

Çıkan sonuca göre standart, yüksek verimli yada premium verimli bir motor tercih etmelisiniz.

Yukarıda elektrik motorları için düşünülmesi gereken ve hesaplamaları elektrikli ve mekanik tüm cihazlara uygulamak mümkündür.





@ KABLO SEÇİMİ


OG ve AG kablo seçilirken  proje hesaplamalarında bakılan gerilim düşümü ve akım taşıma kapasitesinin uygunluğudur. Kablonun akım taşıma kapasitesi,yükün nominal akımından büyükse ve gerilim düşümü  standartların altında kalıyorsa, seçilen kablo kesiti uygundur. Buda bize kablo seçiminde sadece yatırım maliyetinin uygunluğu anlamında bir fikir verir.

Biz şimdi konuya farklı bir yönden bakacağız. 

400 V, 200 A  akım taşımak için 3x (1x185 ) mm2, 1 kV  kablo kullandığımızı varsayalım. kablo mesafemiz 500 m olsun.

1x185 mm2 NYY kablo için akım taşıma kapasitesi 414 A dir.

 1000 m de kablo omik direnci 0,099 ohm. 500 m kabloda toplam direnç  0,0495 ohm